منظور از «یادگیری شبکه‏ای» چیست؟

هرکس که به تازگی به یادگیری شبکه‌ای علاقمند شده باشد قابل بخشش است اگر فرض کند این حالت از یادگیری توسعه‏ای اخیراً از طریق شبکۀ جهانی وب امکان پذیر شده است. اخیراً، تیمی که این روش یادگیری را در بریتانیا بررسی می‌کرد یادگیری شبکه‏ای را این گونه تعریف کرده است: «یادگیری‌ای که در آن فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ارتقای ارتباطات بین یک فراگیر و سایر فراگیران، بین فراگیران و مربیان، بین جامعۀ یادگیری و منابع آن به کار می‌رود (یادگیری شبکه‏ای در پروژۀ آموزش عالی، 2000). اگر این تعریف را بپذیریم، پس یادگیری شبکه‏ای تاریخ بلندی دارد البته با اسامی متفاوت.

پیش از ظهور شبکۀ جهانی وب، یادگیری تحت پشتیبانی ICT با اصطلاحاتی همچون «ارتباطات کامپیوتر-واسط»، «یادگیری با مدیریت کامپیوتری»، و «یادگیری با کمک کامپیوتر» مورد اشاره قرار می‌گرفت (رومیزوفکسی، 1990). هر یک از این اصطلاحات دال بر روش متفاوت استفاده از ICT است و از این‌رو، اصطلاح «یادگیری شبکه‏ای» برای بیان مرحله‏ای در تکامل استفاده از ICT در آموزش می‌تواند به کار برود اما نه لزوماً برای یک نوآوری کاملاً جدید.

اگر به روش استفادۀ موسسه‌ها و سازمان‌ها از اینترنت برای ارائۀ آنلاین دوره‏ها در جهان نگاهی بیندازیم، می‌توانیم دو مدل متمایز منطقی اتخاذ این نوع ارائه را ببینیم (انگلیس، لینگ و جوستِن، 1999). در یک مدل، که می‌توانیم آن را «مدل یادگیری مبتنی بر منابع^[1](RBL)» بنامیم، فراگیر یک خودآموز تلقی می‌گردد و اینترنت به عنوان واسطه‏ای برای ارائۀ مواد آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مدل دیگر، که می‌توانیم آن را «مدل کلاس درس مجازی» بنامیم، فراگیر از طریق تعامل شخص به شخص آموزش می‌بیند. در این مدل، اینترنت از طریق ابزار ایجاد تعامل واسطه‏ای را فراهم می‌کند. در اکثر دوره‌هایی که به صورت آنلاین ارائه می‌شوند، استفاده از منابع خودآموز و تعامل شخص به شخص با هم ترکیب می‌شوند. با این حال، این روش ترکیب مؤلفه‌های مختلف است که دو مدل را از هم متمایز می‌کند. در مدل RB، کنفرانس برای تحکیم بخشیدن به آنچه که از طریق استفاده از مواد خودآموز آموخته می‌شود یا برای جبران محدودیت‌های مواد آموزشی خودآموز به کار می‌رود نه روش اصلی تدریس. در مدل کلاس درس مجازی، منابع آموزشی برای پشتیبانی از فعالیت‌های بحث به کار می‌روند تا کاهش نیاز به تعامل.

تعریف «یادگیری شبکه‏ای» فوق بر تعامل شخص به شخص تاکید می‌کند. دوره‌های مطابق با مدل اول غالباً با عنوان «انتقال توسط وب» مورد اشاره قرار می‌گیرند. با این حال، همان‌طور که مدرسین در انتقال دوره‏ها از طریق وب باتجربه تر می‌شوند، اصطلاح «یادگیری شبکه‏ای» معنای گسترده تری می‌یابد که یادگیری مبتنی بر منابع و مبتنی بر کلاس درس را شامل می‌شود.

یادگیری شبکه‏ای شامل تعامل همزمان یا ناهمزمان و یا هردو است. تعامل همزمان تعاملی است که به طور بلادرنگ صورت می‌گیرد. تعامل ناهمزمان تعاملی است که به شرکت کنندگان امکان می‌دهد در اوقاتی که برایشان مناسب است تعامل کنند. اکثر آموزش‌گران تعامل ناهمزمان را سودمندتر از تعامل همزمان برای فعالیت‌های یادگیری برنامه‌ریزی شده می‌دانند چراکه تعامل ناهمزمان به شرکت‌کنندگان اجازه می‌دهند زمان بیشتری برای انعکاس و فرصت بهتری برای بررسی پاسخ‌ها داشته باشند و نیز برای اینکه این تعامل انعطاف‌پذیرتر است. دانشجویان حتی وقتی کار و مسئولیت‌های خانوادگی‌شان دسترسی آن‌ها را بسیار محدود می‌کنند می‌توانند در این فرآیند مشارکت داشته باشند. تعامل ناهمزمان با موقعیت‌هایی تناسب دارد که شرکت کنندگان اتفاقاً در مناطق زمانی متعدد پخش هستند. با وجود این، تعامل همزمان نقش سودمندی در تعامل کمتر رسمی همچون گروه‌های مطالعاتی آنلاین ایفا می‌کند.